در اواخر دهه ۴۰ میلادی، رشد بی‌سابقه فعالیت‌ها و ابزارهای مالی و سرمایه‌گذاری، نیاز به احراز صلاحیت افرادی که در این زمینه فعالیت دارند را دو چندان کرد. این صلاحیت‌سنجی در هر دو بخش علمی و اخلاقی مورد نیاز بود. لذا با تأسیس «فدراسیون تحلیل‌گران مالی» (FAF) در سال ۱۹۴۷، جامعه اقتصادی آمریکا گام نخست را برای این مهم برداشت. دوازده سال بعد این سازمان، ارگان مجزایی برای مدیریت مدارک مالی به نام «ICFA» ایجاد کرد. این ارگان مجزا، در سال ۱۹۶۳ با برگزاری اولین آزمون، سنگ بنای ارزیابی حرفه‌ای فعالان اقتصادی را گذاشت. بعدها این دو سازمان ترکیب شدند و «انجمن مدیریت سرمایه گذاری و تحقیقات» (AIMR) را تشکیل دادند. در نهایت این انجمن در سال ۲۰۰۴ نام خود را به انستیتوی CFA تغییر داد. این حروف سرنام واژه‌های Chartered Financial Analyst به معنی «تحلیل‌گر ارشد مالی» است. این سازمان باتجربه، تا کنون صدهزار عضو را از بیش از ۱۳۰ کشور جهان - از جمله ایران - پذیرفته است. یکی از اساسی‌ترین فعالیت‌های این ارگان، برگزاری آزمون و اعطای مدرک CFA است.
آزمون CFA
آزمون CFA برای اعطای گواهینامه‌ای معتبر در زمینه اقتصادی و مالی است. مدرک CFA را می‌توان استانداردترین و معتبرترین گواهینامه بین‌المللی در این حوزه دانست. این مدرک از سوی «اکونومیست» حائز استاندارد طلایی در امور مالی بوده و معادل کارشناسی ارشد و حتی بالاتر است. اقبال فعالین اقتصادی و سرمایه‌گذاران به این مدرک به شدت رو به فزونی است. تنها تا سال ۲۰۱۰ میلادی ۱۶۰هزار نفر از ۱۵۰ کشور برای شرکت در آزمون CFA ثبت نام کردند. نزدیک به ۸۸ هزار نفر نیز از سراسر دنیا موفق به اخذ مدرک CFA شدند. اگرچه CFA در امریکا فعالیت می‌کند، اما بیش از نیمی از دارندگان این مدرک را شهروندان سایر کشورها تشکیل می‌‌دهند.
برای دریافت این مدرک، باید سه سطح از آزمون CFA را با موفقیت پشت سر گذاشت. هر سطح از این آزمون، داوطلب را در حوزه‌های مجزایی ارزیابی می کند.
پیش‌نیازهای آزمون
برای شرکت در آزمون CFA، نیاز به مدرک تحصیلی کارشناسی یا معادل آن و ۴۸ ماه فعالیت در حوزه امور مالی و اقتصادی، بازرگانی و … است. مجموع سال‌های تحصیل کارشناسی در حوزه مالی و بازرگانی و فعالیت مرتبط نیز می‌تواند به حد نصاب چهار ساله برسد. پس از ارائه مدارک این فعالیت و تأیید آن توسط CFA و پرداخت هزینه، سرفصل‌های آزمون، راهنمای برنامه‌ریزی و آزمون‌های آزمایشی در اختیار داوطلب قرار می‌گیرد. ضمن این‌که قبولی در هر سطح، پیش‌نیاز شرکت در سطح بعد است.
سطح ۱
داوطلب باید به ۲۴۰ سؤال چندگزینه‌ای در ۶ ساعت پاسخ دهد. البته این ۶ ساعت، شامل دو قسمت ۳ ساعته است. مباحث مطرح شده در این سطح، غالباً مربوط به استانداردهای حرفه‌ای و اخلاقی هستند.
هر آیتم سطح ۱ شامل یک سؤال، یک شرح و یا یک جدول، با سه گزینه برای پاسخ است. دو قالب اصلی مورد استفاده در این سطح، تکمیل جمله با یکی از گزینه‌ها و پاسخ به سؤالات از بین گزینه‌ها است.
طبق پیش‌فرض، سؤالات آزمون بر اساس استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) طراحی می‌شوند. اگرچه ممکن است در صورت سؤال قید شود که باید بر اساس استانداردهای ایالات متحده (GAAP) پاسخ داد. ضمناً سطح ۱ آزمون CFA نمره منفی برای پاسخ‌های نادرست ندارد. نتیجه آزمون معمولاً پس از ۳۰ روز اعلام می‌شود.
سطح ۲
سطح ۲ آزمون CFA مجموعاً ۲۰ سؤال دارد. داوطلب باید در دو جلسه صبح و بعد از ظهر به این سؤالات پاسخ دهد. او در کل با ۱۲۰ آیتم مواجه خواهد شد (۶ آیتم برای هر سؤال). آزمون سطح ۲ طبق دقایق برگزاری ۳۶۰ امتیاز دارد. تمامی ۱۲۰ آیتم، ارزش یکسان و برابر ۳ امتیاز دارند. لازم به ذکر است که در این سطح نیز مانند سطح پیشین، نمرات منفی لحاظ نمی‌شوند.
در آزمون سطح ۲ (و همچنین سطح ۳) برخی موضوعات فقط در جلسه صبح و برخی دیگر فقط در جلسه بعد از ظهر پوشش داده می‌شوند. دانش داوطلب از استانداردهایی که در آزمون سطح ۱ بررسی شده بودند، در این سطح به شکل کاربردی و در شرایط واقعی آنالیز ارزیابی می‌شوند.
وقتی شرکت‌کننده برای آزمون سطح ۲ آماده می‌شود، باید قالب سؤالات چندگزینه‌ای سطح پیشین را به خاطر داشته باشد. شالوده حاکم بر سؤالات سطح ۱، بر این سطح نیز اعمال می‌شوند.
هر آیتم آزمون CFA شامل یک شکل (یا شرح) و ۶ سؤال چندگزینه‌ای است. طول هر شکل (یا شرح) بین ۱ تا ۲/۵ صفحه متغیر است (میانگین حدوداً ۱/۵ صفحه). شرح‌ها و اشکال طولانی‌تر معمولا شامل تعداد زیادی جدول داده هستند. این جداول ممکن است حاوی تحلیل، ارقام و درآمدهای پایه باشد.
پاسخ دادن به سؤالات این بخش تنها بر اساس داده‌های ارائه شده در تصاویر امکان‌پذیر است. بنابراین آیتم‌ها بر خلاف سطح ۱ مستقل نیستند، بلکه برآمده از شکل‌ها هستند. لذا ضرورت دارد که داوطلب پیش از پاسخگویی تصاویر را به دقت مطالعه کند. همچنین لازم است که حین جواب دادن مکرراً به آن‌ها رجوع کند. با این وجود آیتم‌ها می‌توانند مستقل از یک‌دیگر پاسخ داده شوند. نتیجه‌ی این آزمون شصت روز بعد اعلام می‌شود.
سطح ۳
آزمون سطح ۳ CFA، شامل مجموعه‌ای از آیتم‌ها و سؤالاتی برای پاسخگویی ساختارمند (مقاله) است.
جلسه صبح: سؤالات مربوط پاسخگویی ساختارمند که معمولاً بین ۸ تا ۱۲ مورد هستند. هر کدام از این سؤالات چندین زیرمجموعه دارد. امتیاز این بخش نهایتاً ۱۸۰ است و بارم هر سؤال در برگه سؤال قید شده است.
جلسه بعد از ظهر: شامل مجموعه‌ای ۱۰ تایی از سؤالات است.
مزایای مدرک CFA
وجود گواهینامه CFA در رزومه فرد، مزایای بسیاری را برای او به همراه دارد. دارندگان این مدرک از دید فعالین اقتصادی و سرمایه‌گذاران، نسبت به همکارانشان متمایز هستند. علاوه بر این، مدرک CFA از اعتبار بالایی نزد مؤسسات مالی و دانشگاه‌های معتبر جهان برخوردار است. بسیاری از دانشگاه‌های معتبر دنیا، سیلابس CFA را برای تدریس مدیریت مالی و بازرگانی به دانشجویانشان انتخاب می‌کنند. دارندگان این مدرک برای تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، در دانشگاه‌های بزرگ دنیا به راحتی پذیرفته می‌شوند. اگرچه همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، ارزش این مدرک برای بسیاری از شرکت‌های مالی، بیش از کارشناسی ارشد از دانشگاه‌های معتبر است.
نکته جالب دیگر در این باره، به روز رسانی هر ساله منابع و محتوای آموزشی CFA توسط فعالین این حوزه است. این مسئله با توجه به پویایی علم اقتصاد بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
زمان و محل برگزاری آزمون CFA
این آزمون هر ساله در اولین شنبه ماه ژوئن در ۱۶۰ شهر دنیا برگزار می‌شود. البته آزمون سطح یک در ماه دسامبر هم برگزار می‌شود. داوطلب هنگام ثبت نام، محل آزمون خود را مشخص می‌کند.
متأسفانه آزمون CFA در ایران برگزار نمی‌شود. متقاضیان برای شرکت در آزمون باید به کشورهای اطراف مانند امارات، ترکیه و ارمنستان بروند.
